با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی سلامت

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی سلامت، واحد بین‌الملل امارات، دانشگاه پیام نور، امارات متحده عربی.

چکیده

مقدمه: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBSR) بر تنظیم هیجانی، استرس ادراک‌شده و پیروی از درمان بر بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 دارای اضافه وزن بود. روش: جامعۀ آماری، شامل مردان مبتلا به دیابت نوع 2 و دارای اضافه وزن شهر تهران بود که از طریق نمونه‌گیری در دسترس 40 نفر از مردان مبتلا به دیابت که دارای اضافه وزن بوده و در انجمن دیابت ایرانیان عضویت داشتند، انتخاب شدند و به‌طور داوطلبانه در مرحله پیش‌آزمون پرسشنامه‌های پژوهش که شامل مقیاس دشواری تنظیم هیجان گرتز و رومر (2004)، استرس ادراک‌شده کوهن، کامارک و مرسلستین (1983) و پیروی از درمان موریسکی (1992) می‌باشد را تکمیل کرده و به‌طور تصادفی در طرح مطالعاتی قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه تحت درمان MBSR قرار گرفت، سپس در مرحلۀ پس‌آزمون هر دو گروه، به پرسشنامه‌های پژوهش پاسخ دادند. داده‌ها با آزمون آماری تحلیل کوواریانس چند متغیری (MANCOVA) با اندازه‌گیری مکرر مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که درمان MBSR، باعث بهبود تنظیم هیجانی، استرس ادراک‌شده و پیروی از درمان در گروه آزمایش و مرحلۀ پس‌آزمون شد (0001/0P<). نتیجه‌گیری: با توجه به اثربخشی درمان MBSR بر تنظیم هیجانی، استرس ادراک‌شده و پیروی از درمان در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 دارای اضافه وزن می‌توان از این درمان جهت کاهش مشکلات روانشناختی مبتلایان به دیابت بهره گرفت. علاوه بر این سازمان‌ها و انجمن‌های مرتبط با دیابت نیز می‌توانند از نتایج پژوهش حاضر به‌منظور ارتقای کیفیت زندگی مبتلایان به دیابت بهره گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) on Emotion Regulation, Perceived Stress, and Adherence of Treatment in Overweight Patients with Type 2 Diabetes

نویسندگان [English]

  • mohammad oraki 1
  • fatemeh eisazadeh 2

1 Associate Professor, Department of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran

2 Ph.D Student, Department of Health Psychology, UAE International Branch, Payame Noor University, UAE.

چکیده [English]

Objective: The aim of this study was to evaluate the effectiveness of mindfulness-based stress reduction (MBSR) on emotional regulation, perceived stress and adherence of treatment in overweight patients with type 2 diabetes. Method: The statistical population consisted of men with type 2 diabetes and overweight in Tehran. By available sampling, 40 men with diabetes who were overweight and members of the Iranian Diabetes Association were selected and Voluntarily completed research questionnaires in the pre-test phase, which included the Gratz and Roemer (2004) Difficulty Scale for Emotion Regulation, Cohen, Kamarck & Mermelstein (1983) Perceived Stress, and Morisky (1992) Treatment Adherence, and randomly completed Were included in the study plan. The experimental group was treated with MBSR for 8 sessions, then in the post-test phase, both groups answered the research questionnaires. Data were analyzed by multivariate analysis of covariance (MANCOVA) with repeated measures. Findings: The results showed that MBSR improved emotional regulation, perceived stress, and adherence to treatment in the experimental group and the post-test phase (P<0.0001). Conclusion: Considering the effectiveness of MBSR treatment on emotional regulation, perceived stress and following treatment in overweight patients with type 2 diabetes, this treatment can be used to reduce the psychological problems of diabetics. Took. In addition, organizations and associations related to diabetes can use the results of the present study to improve the quality of life of patients with diabetes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adherence of Treatment
  • Diabetes and Overweight
  • Emotional Regulation
  • Mindfulness-Based Stress Reduction
  • Perceived Stress
اسدی، س؛ ابوالقاسمی، ع؛ پارسی، س. (1395). «تأثیر آموزش ذهن‌آگاهی بر تنظیم شناختی هیجان در بازیکنان فوتبال». مجله بین‌المللی علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1(1)، 2657-2648.
اعراب شیبانی، خ؛ آخوندی، ن؛ جاودانی مسرور، م؛ ریاحی مدوار، م. (1395). «طراحی مدل ارتقاء سرمایه روانشناختی در بیماران دیابتی: تبیین نقش کیفیت زندگی». فصلنامه روانشناسی سلامت، 5(18)، 21-12.
اکبری، م؛ نفیسی، ن؛ جمشیدی فر، ز. (1392). «اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر کاهش استرس ادراک شده در بیماران مبتلا به سرطان پستان». اندیشه و رفتار، 7(27)، 17-7.
اورکی، م؛ زارع، ح؛ شیرازی، ن؛ حسن‌زاده پشنگ، س. (1391). «اثربخشی آموزش مدیریت خشم با رویکرد شناختی رفتاری بر پیروی از درمان و کنترل قند خون بیماران مبتلا به دیابت نوع 2». روانشناسی سلامت، 1(4)، 70-56.
برقی ایرانی، ز؛ علی‌اکبری دهکردی، م؛ زارع، ح؛ علیپور، الف؛ شهیدی، غ. (1393). «رابطه علی ادراک بیماری، پیروی دارویی و کیفیت زندگی در سالمندان مبتلا به پارکینسون». روانشناسی بالینی و شخصیت، 21(10)، 60-51.
بشارت، م. ع. (1386). «بررسی ویژگی‌های روانسنجی مقیاس دشواری تنظیم هیجان». گزارش پژوهشی، دانشگاه تهران.
بشارت، م. ع؛ بزازیان، س. (1393). «بررسی ویژگی‌های روانسنجی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان در نمونه‌ای از جامعه ایرانی». مجله دانشکده پرستاری و مامایی، 84، 61-70.
تقی‌لو، ل؛ مکوند حسینی، ش؛ صداقت، م. (1396). «بررسی اثربخشی مدیریت استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی در کاهش استرس ادراک‌شده در بیماران مبتلا به ام‌اس». فصلنامه پرستار و پزشک در رزم، 15(5)، 10-5.
حر، م؛ عابدی، الف؛ آقایی، الف؛ گل پرور، م. (1397). «شناسایی ابعاد مختلف سبک زندگی سلامت، ویژه زنان مبتلا به دیابت نوع دو: یک مطالعه کیفی پدیدار شناختی». مجله دیابت و متابولیسم ایران، 17(5)، 82-74.
خسروی، الف؛ قربانی، م. (1395). «اثربخشی ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر استرس ادراک‌شده و فشار خون زنان مبتلا به فشار خون بالا». دو ماهنامه علمی پژوهشی فیض، 20(4)، 368-361.
دوازده‌امامی، م؛ خراط زاده، ح؛ بختیاری، م؛ مهکی، ب. (1397). «اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دیابت نوع 2». فصلنامه علمی پژوهشی پرستاری دیابت زابل، 6(4)، 617-607.
زارعی پور، م؛ جدگال، خ؛ زارع، ف؛ ولی‌زاده، ر؛ قلیچی قوجق، م. (1395). «بررسی ارتباط استرس درک شده با سطح قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع2». مجله ره‌آورد سلامت، 2(4)، 87-79.
سلیمانی کاجی، ز؛ بخشایش، ع؛ فلاح یخدانی، م. (1395). «پیش‌بینی استرس ادراک‌شده مادران دارای فرزند عقب‌مانده‌ ذهنی بر پایه جهت‌گیری مذهبی درونی و بیرونی». ویژه‌نامه سومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی و علوم تربیتی، 562-569.
شاکری، م؛ رسولیان، الف؛ عرفانیان تقوایی، م؛ اعتماد رضایی، ش؛ عمادزاده، م. (1396). «بررسی رابطه شاخص‌های تن‌سنجی با ابتلا به دیابت». مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62(7)، 109-97.
شعبانی، م؛ خلعتبری، ج. (1398). «اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر دشواری‌های تنظیم هیجان و بهزیستی روانشناختی در سندرم پیش‌قاعدگی». فصلنامه روانشناسی سلامت، 8(1)،      152-134.
شهسواری گوغری, ز؛ خضری مقدم، ن. (1395). «اثربخشی آموزش مدیریت استرس ذهن‌آگاهی محور در کاهش استرس منفی ادراک‌شده». اولین همایش بین‌المللی افق‌های نوین در علوم انسانی، تهران، انجمن افق نوین علم و فناوری.
شهیدی، س؛ اکبری، ح؛ زرگر، ف. (1396). «اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تنظیم هیجان و اضطراب امتحان در دانش آموزان دختر دبیرستانی». مجله آموزش و ارتقا سلامت، 6(1)، 99-87.
شیرازی، م؛ انوشه، م. (1398). «مروری بر تاریخچه و تحولات صورت گرفته در آموزش خودمراقبتی به بیماران دیابتی در جهان و ایران و جایگاه پرستاران در این عرصه». مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی (ویژه توسعه آموزش)، 5(10)، 24-15.
صناعی، ه؛ محمد موسوی، ع؛ مرادی، ع؛ پرهون، ه؛ صناعی، پ. (1396). «اثربخشی درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر خودکارآمدی، استرس ادراک‌شده و جهت‌گیری به زندگی زنان مبتلا به سرطان پستان». اندیشه و رفتار، 11(44)، 67-57.
عبدالله زاده رافی، م؛ گل باف، ع. (1399). «تأثیر درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر پیروی از دستورات پزشک در بیماران دیابتی». فصلنامه روانشناسی سلامت، 9(33)، 126-113.
علوی، خ؛ مدرس غروی، م؛ امین یزدی، الف؛ صالحی فدردی، ج. (1390). «اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی به شیوه گروهی (با تکیه بر مؤلفه‌های هوشیاری فراگیر بنیادین، تحمل پریشانی و تنظیم هیجانی) بر نشانه‌های افسردگی در دانشجویان». اصول بهداشت روانی، 13(2)، 124-135.
غلامعلیئی، ب؛ کریمی شاهنجرینی، الف؛ روشنایی، ق؛ رضاپور شاهکلائی، ف. (1394). «تبعیت از درمان دارویی و عوامل مرتبط با آن در بیماران دیابتی نوع دو». مجله آموزش و سلامت جامعه، 2(4)، 12-3.
فروزش یکتا، ف؛ یعقوبی، ح؛ موتابی، ف؛ روشن، ر؛ غلامی فشارکی، م؛ امیدی، ع. (1397). «تأثیر برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر پریشانی روانشناختی، تنظیم هیجان و ارتقای رضایت زناشویی زنان سازگار». فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 8(31)، 90-67.
قانعی قشلاق، ر؛ عبادی، ع؛ ویسی رایگانی، ع؛ نوروزی تبریزی، ک؛ دالوندی، الف؛ محمودی، ح. (1394). «تعیین روایی ملاک مقیاس تبعیت از رژیم دارویی موریسکی در بیماران دیابتی نوع 2». پژوهش توانبخشی در پرستاری، 1(3)، 32-24.
 قوامی، ه؛ احمدی، ف؛ معماریان، ر؛ انتظامی، ح؛ فقیه زاده، س. (1395). «تأثیر مدل مراقبت پیگیر بر شاخص توده بدنی و وزن بیماران دیابتی». فصلنامه علمی پژوهشی افق دانش، 20(1)،   13-1.
کیوان، ش؛ خضری مقدم، ن؛ رجب، الف. (1398). «اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBSR)  بر فعالیت‌های خودمراقبتی و امید به زندگی در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو: با پیگیری یک‌ساله». مجله علوم پزشکی رازی، 26(8)، 13-1.
مایرز، الف. (1397). «مقدمه‌ای بر آمار و اس پس اس اس در روانشناسی». ترجمه: دکتر اکبر رضایی، نشر آیدین، چاپ اول.
نادری، ی؛ حسنی، ج؛ تقی زاده، م؛ رمضان زاده، ف. (1393). «کارآمدی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی در راهبردهای نظم جویی شناختی هیجان زنان مبتلا به افسردگی اساسی». مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 24(122)، 63-53.
نوروزی، ز. (1396). «اثربخشی درمان شناختی-رفتاری به شیوه گروهی بر افسردگی و کیفیت زندگی زنان دارای دیابت نوع 2 مراجعه‌کننده به انجمن دیابت اهواز». پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته روانشناسی بالینی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. دانشگاه شهید چمران اهواز.
یاراحمدی، ح. (1391). «تأثیر مشاوره گروهی مبتنی بر رویکرد وجودی بر رضایت زناشویی زنان مبتلا به دیابت نوع 2». پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد، رشته مشاوره و خانواده. دانشگاه خوارزمی.
American Diabetes Association. (2020). Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes.
Baer, R. A. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical psychology: Science and Pactice, 10(2), 125-143.
Cohen, S., Kamarck, T., & Mermelstein, R. (1983). A Global Measure of Perceived Stress. Journal of Health and Social Behavior, 24(7), 385-396.
Cohen, S., & Williamson, G., (1988). Preceived stress in a probability of the united states. In: Spacapan S, Oskamp S. (Eds). the social psychology of health. Newbury park, California: sage, p: 31-67.
Duran, A. N., Extremera, P. F., Berrocal, M., & Montalban, M. (2006). Predicting Academic Burnout and Engagement in Educational Setting: Assessing the Incremental Validity of Perceived Emotional Intelligence Beyond Perceived Stress and General Self-efficacy. Psicothema, 18, 158-164.
Frank, J. L., Reibel, D., Broderick, P., & Cantrell, T. (2013). The Effectiveness of Mindfulness-Based Stress Reduction on Educator Stress and Well-Being: Results from a Pilot Study. Mindfulness, 4(3), 107- 112.
Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2010). Effects of mindfulness-based stress reduction (MBSR) on emotion regulation in social anxiety disorder. Emotion, 10(1), 83-91.
Goodnight, J. R. M. (2016). Returning to presence: the effects of mindfulness on emotion regulation following worry among individuals with analogue generalized anxiety disorder. phD diss of Philosophy, in the College of Arts and Sciences. Georgia State University.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26(1), 41-54.
Gross, J. J. (1998). The emerging field of emotion regulation: An integrative review. Review of General Psychology, 2(3), 271-99.
Huang, J., & Shi, L. (2016). The effectiveness of mindfulness-based stress reduction (MBSR) for survivors of breast cancer: study protocol for a randomized controlled trial. Trials, 17(1), 209-215.
Ingelfinger, J. R., & Jarcho, J. A. (2017). Increase in the Incidence of Diabetes and Its Implications. N Engl J Med, 29(376).
Kabat- Zinn, J. (2005). Coming to our senses: Healing ourselves and the world through mindfulness. New York: Hyperion.
Kabat- Zinn, J. (2011). Some reflections on the origins of MBSR, skillful means, and the trouble with maps. Contemporary Buddhism, 12(01), 281-306.
Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Lehrhaupt, L., & Meibert, P. (2017). Mindfulness-Based Stress Reduction: The MBSR Program for Enhancing Health and Vitality. Novato, California: New World Library.
Lozano, L., Lerman, I., Villa, A. R., Hernández-Jiménez, S., Weinger, K., & Caballero, A. E. (2017). Psychosocial factors associated with poor diabetes self-care management in a specialized center in Mexico City. Biomed Pharmacother, 58(1):566–70.
Marsella, A. J., & Leong, F. T. L. (1995). Cross-cultural issues in personality and career assessment. Journal of Career Assessment. 3, 202–218.
Mason, J., Meal, A., Shaw, I., & Adams, G. G. (2018). Outcomes of mindfulness-based stress reduction and mindfulness-based cognitive therapy in adults with diabetes: a systematic review. Journal of Diabetes and Treatment, 2018(2).
MC- Grady, A., & Horner, J. (2019). Role of mood in outcome of biofeedback assisted relaxation therapy insulin dependent diabetes mellitus. J Applied Psychophysiology and Biofeedback, 56(13), 76-82.
Michalak J, Burg J, Heidenreich T D. (2012). Mindfulness, Embodiment, and the Treatment of Depression. Mindfulness, 3(3): 9-190.
Morisky, D. E., Ang, A., Krousel-Wood, M., & Ward, H. (2008). Predictive Validity of a MedicationAdherence Measure for Hypertension Control. Journal of Clinical Hypertension. 10(5),      348-354.
Pollock NC, McCabe GA, Southard AC, Zeigler Hill V. (2016). Pathological personality traits and emotion regulation difficulties. Personality and Individual Differences, 95,168-77.
Roth, B and Calle-Messa, L. (2014). Mindfulness-Based Stress Reduction for Chronic Pain, In R. A Baer (Ed.). Mindfulness-based treatment approaches: Clinician's guide to evidence base and applications. (263-284), San Diego, U.S: Elsevier.
Thomas, N. J., Jones, S. E., Weedon, M. N., Shields, B. M., Oram, R. A., Hattersley, A. T. (2018). Frequency and phenotype of type 1 diabetes in the first six decades of life: a cross-sectional, genetically stratified survival analysis from UK Biobank. Lancet Diabetes and Endocrinology, 6, 2435-2442.
Wild, S., Roglic, G., Green, A., Sicree, R., & King, H. (2015). Global prevalence of diabetes: estimates for the year 2000 and projections for 2030. Diabetes Care, 27, 453-464.
Wong, H., Singh, J., & Go, R. M. (2019). The Effects of Mental Stress on Non-insulin-dependent Diabetes: Determining the Relationship Between Catecholamine and Adrenergic Signals from Stress, Anxiety, and Depression on the Physiological Changes in the Pancreatic Hormone Secretion. Cureus, 11(8), 86-93.