با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی سلامت

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان

2 مدرس دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دانشجوی مطالعات فرهنگی دانشگاه کاشان

4 دکتری جامعه شناس. دانشگاه کاشان

5 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی

چکیده

مقدمه: امروزه مشکلات روحی و روانی در جوامع مختلف افزایش چشمگیری یافته و انتظار می‌رود تا سال 2020 اختلالات روانی به  یکی از بزرگ‌ترین مشکل سلامتی در جهان تبدیل شود. در این زمینه، یکی از عوامل مهم در پیشگیری از مسائل و مشکلات روانی، دین و دین‌داری است. لذا هدف از پژوهش حاضر، فراتحلیلی برمطالعات وپژوهش‌های دین‌داری وسلامت روان درایران می‌باشد. روش: روش این پژوهش کمی و رویکرد اصلی آن، فراتحلیل می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش، مطالعات به انجام رسیده در قالب انواع مقالات علمی حوزه علوم اجتماعی و در سال‌های 1380 و نیمه اول دهه نود است که از بین آن‌ها، 16 مورد با توجه به ملاک های غربالگری گزینش‌شده‌اند. یافته‌ها: بررسی‌های آماری این پژوهش‌ها نشان داد که اندازه اثر مطالعات ناهمگن بوده و سوگیری در انتشار مطالعات مورد بررسی با ضریب اطمینان 99 درصد وجود نداشته است. در بعد تحلیلی، ضریب اندازه اثر و نقش تعدیل‌کنندگی متغیر جنسیت با به‌کارگیری نسخه دوم نرم‌افزارCMA مورد ارزیابی قرار گرفتند، نتایج حاصله نشان دادند که اندازه اثر یا ضریب تأثیر دین‌داری بر سلامت روان معادل 11/. می‌باشد که برحسب نظام تفسیری کوهن، در حد اندکی ارزیابی می‌شود. همچنین این ضریب برای مردان (14/.) بالاتر از زنان (07/.) ارزیابی شد. نتیجه‌گیری: میزان دین‌داری افراد جامعه در حد کمی می‌تواند سطح سلامت روان آن‌ها را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Religion and Health; Meta-analysis on Studies and Research on Religiosity and Mental Health in Iran (Case Study: Research in the 80's and the first half of the 90's)

نویسندگان [English]

  • mohsen niazi 1
  • seyyed saeid hosseini zadeh arani 2
  • fatemeh yaghoubi 3
  • ayyoub sakhaei 4
  • seyyedeh mahdiyeh amiri dashti 5

1 Professor in Social Sciences, University of Kashan

2 . Teacher of Payame Noor University, Tehran, Iran

3 Master student of Cultural Studies, University of Kashan

4 Ph.D. in Sociology, University of Kashan

5 Master student of Cultural Studies, University of Kashan

چکیده [English]

Objective: Today, psychological problems are rising dramatically in all societies, and it is expected that mental disorders will turn into the world's worst health problem by 2020. In this regard, one of the important factors in the prevention of psychological problems is  religion and religiosity. Therefore, the purpose of this study is to provide a meta-analysis of studies and research on religiosity and mental health in Iran. Method: The method of this research is quantitative and its main approach is meta-analysis. The statistical population of this study was the studies carried out in the form of various scientific articles in the field of social sciences in the years 2001 and the first half of the nineties of which 16 cases were selected according to screening criteria.Results: Statistical studies of these studies showed that the size of the effect of studies was heterogeneous and there was no bias in the publication of the studies under study with a confidence level of 99 percent. In the analytical dimension, the coefficient of effect size and the role of gender variable adjustment were evaluated using the second version of CMA software. The results showed that the size of effect or coefficient of religiosity effect on mental health was equal to 11/0Which according to Cohen's interpretative system, is slightly evaluated. This coefficient was also evaluated for men (14/0) above women (07/0). Conclusion: The level of religiosity of the community at a lower level can explain their mental health level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religiosity Studies
  • Gender
  • Mental Health
  • Meta-analysis
آقاپور، ا، مصری، م (1390). رابطه جهت گیری مذهبی و سلامت روانی خانواده، فصلنامه قرآن و طب، 1 (1)، 39-45.
آرمسترانگ، د (1391). جامعه شناسی پزشکی، ترجمه محمد توکل، چاپ سوم، تهران: انتشارات حقوقی.ر
ابراهیمی، ق (1390). دین و بزهکاری جوانان، پژوهه دین (www.pajohe.ir)، معاونت پژوهشی و آموزشی، 16/11/1397.
افشانی، ع.؛ فاضل نجف‌آبادی، س.؛ حیدری، م.؛ نوریان نجف‌آبادی، م (1389). پژوهشی در باب رابطه دینداری و اعتماد اجتماعی‌، فصلنامه علوم اجتماعی، 49، 185-217.
باقری، م.؛ بنی اسدی، ح.؛ داوری، ص (1390). رابطه دینداری و ابعاد شخصیت با سلامت روان معلمان شهرستان رودان (1390)، دوفصلنامه مطالعات اسلام و روان شناسی، 5 (9)، 7-32.
بهروزی، ن.؛ محمدی، ف.؛ امیدیان، م (1397). مقایسه حمایت اجتماعی، باورهای فراشناختی، سلامت روان و سرزندگی در نوجوانان پسر عادی و بزهکار مقیم کانون اصلاح و تربیت شهر اهواز، پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، 7 (20)، 81-96.
باورصاد، ب.؛ گوشکی، س.؛ محمدی، م (1393). بررسی رابطه میان دینداری و سلامت روان منابع انسانی سازمان (مورد مطالعه: دانشگاه شهید چمران اهواز)، فصلنامه توسعه اجتماعی، 9 (2)، 217-238.
پندیدن، ن.؛ کاکوجویباری، ع ا (1392). اثربخشی شناخت‌درمانی در ارتقاء سطح سلامت روان پرستاران شاغل در مراکز توانبخشی کودکان استثنایی، فصلنامه روان شناسی سلامت، 2 (4)، 92-83 .
تقوی، م.؛ اصلانی، ش (1396). بررسی رابطه بین مصرف رسانه، دینداری و ارزش های خانواده: مطالعه موردی شهر سمنان، دوفصلنامه پژوهش های انتظامی- اجتماعی زنان و خانواده، 5 (2)، 181-205.
جعفری، ا.؛ صدری، ج.؛ فتحی اقدم، ق (1386). رابطه بین کارایی خانواده و دینداری و سلامت روان و مقایسه آن بین دانشجویان دختر و پسر، پژوهش های مشاوره (تازه ها و پژوهش های مشاوره)، 6 (22)، 107-115.
چگنی، ذ (1389). بررسی رابطه بین دینداری با اختلالات روانی دانشجویان دانشگاه آزاد خرم‌آباد، روان شناسی و دین، 3 (2)، 91 ـ 102.
چراغی، م.؛ مولوی، ح (1385). رابطه بین ابعاد مختلف دینداری و سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه اصفهان، مجله پژوهش های تربیتی و روانشناختی، 2 (6)، 1-22.
خدارحیمی، س (1375). مفهوم سلامت روانشناختی، مشهد: انتشارات جاودان خرد.
دباغی، پ (1388). بررسی نقش معنویت و مذهب در سلامت، مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 4 (6)، 1-4.
دانشنامه روانشناسی مردمی (1397). روان شناسی مرضی،‌ www.Public-psychology.ir، 16/11/1397.
ریاحی، م.؛ علیوردی نیا، ا.؛ بنی اسدی، م (1388). بررسی اثرات دین داری و جهت گیری دینی بر سلامت روان دانشجویان دانشگاه -مازندران، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 5، 51-90.
ریاحی، م.؛ علیوردی نیا، ا.؛ پورحسین، ز (1389). بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روان، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، 10 (39)، 85-121.
ربانی، ز.؛ بیگدلی، ا.؛ نجفی، م (1394). رابطه مذهب با سلامت روان: نقش میانجی احساس شرم و گناه، پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره، 5 (1)، 134-153.
رضاپور، ی.؛ فتحی، ا.؛ سرداری، م.؛ شیرعلی پور، ا (1389). بررسی رابطه دینداری و وضعیت اقتصادی-اجتماعی دانشجویان با رضایت از زندگی: با تعدیل گری مولفه های سلامت روانی‌، فصلنامه علمی پژوهی روانشناسی دانشگاه تبریز، 5 (19)، 69-89.
سراج زاده، ح (1377). نگرش ها و رفتارهای دینی نوجوانان تهرانی، نمایه پژوهش، 2 (7و8).
سورانی، ر (1397). تأثیر هوش معنوی بر سلامت روان معلمان مدارس، پژوهش در نظام های آموزشی، ویژه نامه، 12 (66) 1201-1211.
سودانی، م.؛ محمدی، ک.؛ احیاءکننده، م.؛ جلال فر، م (1389). بررسی رابطه نگرش مذهبی و سلامت روان با افسردگی دانشجویان دختر دانشگاه اسلامی واحد اهواز، اولین همایش منطقه ای آسیب شناسی روانی، اجتماعی و حقوقی زنان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز.
شجاعی زند، ع (1391). جامعه شناسی دین‌، تهران: نشر نی.
شارع‌پور، م.؛ ریاحی، م.؛ آرمان، ف (1393). بررسی تأثیر مؤلفه های سرمایه اجتماعی بر سلامت روان مطالعه شهروندان ساکن تهران، دوفصلنامه مسائل اجتماعی ایران، 5 (1)، 79-100.
شولتز، دوان (1397). روانشناسی کمال: الگوهای شخصیت سالم ، ترجمه گیتی خوشدل، تهران: نشر نی.
صولتی، ک.؛ ربیعی، م.؛ شریعتی، م (1390). رابطه بین جهت گیری مذهبی و سلامت روان، مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 5 (3)، 42-48.
صفاری، ز.؛ محمودی زمان، م.؛ امیرسرداری، ل.؛ حبی، ع (1393). بررسی رابطه بین میزان قدردانی و شادکامی با سلامت زنان خانواده های نظامی، فصلنامه ابن سینا، 16 (1و2)، 61-67.
صدری، ج.؛ جعفری، ع (1389). بررسی رابطه باورهای مذهبی با سلامت روان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر)، فصلنامه علوم رفتاری، 2 (3)، 123-138.
عزیزی، م.؛ براتی، م (1393). مروری بر اختلالات اضطرابی و اقدامات پرستاری آن، مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 9 (1)، 54-58.
فیروزی، ا.؛ امینی، م.؛ اصغری، ز.؛ مقیمی دهکردی، ب (1392). بررسی ارتباط باورهای مذهبی و سلامت روان دانش آموزان متوسطه شهر درگز در سال تحصیلی 90-89، مجله بهداشت و توسعه، 2 (2)، 138-148.
فتحی، ا.؛ امرانی، ا (1395). نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی، بصیرت و تربیت اسلامی، 13 (37)، 45-66.
قاضی نژاد، م.؛ اکبرنیا، ا (1396). دینداری: مدارای اجتماعی یا فاصله اجتماعی (پیمایشی در میان مسلمانان و مسیحیان شهر تهران)، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 6 (1)، 31-40.
کج‌باف، م.؛ رئیس پور، ح (1387). رابطه بین نگرش مذهبی و سلامت روانی در بین دانش آموزان دبیرستان های دخترانه اصفهان، درفصلنامه مطالعات اسلام و روان شناسی، 1 (2)، 31-44.
کلانتری، ع.؛ حسینی زاده، س (1394). دین، سلامت روان و احساس تنهایی بررسی نسبت میان میزان دینداری و سلامت روان با احساس تنهایی (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی)، جامعه شناسی کاربردی، سال 26، شماره 60، ص44-25.
کوشه، ط.؛ مرسلی، م (1394). بررسی رابطه بین دینداری و سلامت روانی در بین دانش آموزان پسر، کنفرانس بین المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران: مرکز همایش های بین المللی صدا و سیما.
کرمی، ج.؛ شعیری، م (1389). بررسی رابطه بین دینداری و سلامت روان زنان شاغل بخش دولتی شهر کرمانشاه.
گیدنز، ا (1397). جامعه شناسی‌، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
گروسی، س.؛ شبستری، ش (1390). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت روان در بین زنان سرپرست خانوار در شهر کرمان،  مجله مطالعات اجتماعی ایران، 5 (1).
گنجی، ح (1379). بهداشت روانی، تهران: نشر ارسباران.
گنجی، م.؛ هلالی ستوده، م (1390). رابطه گونه های دینداری و سرمایه اجتماعی (رویکردی نظری و تجربی در بین مردم شهرستان کاشان)، جامعه شناسی کاربردی، 23 (42)، 95-120.
مدیری، ف.؛ آزادارمکی، ت (1392). جنسیت و دینداری، جامعه شناسی کاربردی، 24 (51)، 1-14.
محمودصالحی، ح.؛ افلاک‌سیر، ع.؛ محمدی،‌ ن (1394). بررسی نقش پیش‌بین دین‌داری در گرایش نوجوانان‌ به رفتارهای پرخطر با واسطه‌گری نظم بخشی هیجانی، فصلنامه روانشناسی سلامت، 4 (3)، 87-100.
موسوی، ر (1391). بررسی الگوی رابطه سلامت روان و دینداری در دانشجویان شاهد و غیر شاهد، دو فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد، 19 (7)، 65-76.
میرزایی، خ.؛ آقاسید حسینی، ل.؛ فلاحی، ع (1395). رابطه دینداری و عضویت افراد در شبکه های اجتماعی نیکوکاری، دوفصلنامه علمی- پژوهشی دین و ارتباطات، 23 (50)، 147-174.
میرفردی، ا.؛ مختاری، م.؛ ولی نژاد، ع (1396). میزان دینداری و ارتباط آن با استفاده از شبکه - - های اجتماعی اینترنتی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه یاسوج)، جامعه شناسی کاربردی، 28 (66)، 1-16.
مقدم، ر.؛ چگنی، م (1393). بررسی رابطه بین باورهای دینی، خویشتنداری و سلامت معنوی در بین خواهران بسیجی شهرستان شوش، مجله پژوهش در دین و سلامت، 1 (1)، 40-47.
محمدی، ج.؛ غلامرضایی، س.؛ عزیزی، ا (1394). بررسی رابطه‌ی بین جهت‌گیری مذهبی با سلامت روان پرستاران زن شاغل در بیمارستان‌های دولتی تبریز در سال 1393، مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 22 (6)، 1080-1087.
نوربالا، ا.؛ دماری، ب.؛ ریاضی اصفهانی، س (1393). بررسی روند شیوع اختلال های روانی در ایران، دانشور پزشکی، دوماهنامه علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد، 21 (112)، 1-11.
وهابی، ا؛ بعقوبی، م؛ وهابی، ب، صیادی؛ م، آزادی، ن (1397). بررسی رابطه دینداری با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال 1394، مجله علوم پزشکی زانکو، 19(60)، 71-82.
یعقوبی، ح.؛ کریمی، م.؛ امیدی، ع.؛ مصباح، ن.؛ کهانی، ش.؛ عابدی، م.؛ قشلاقی، ق (1393). شیوع شناسی اختلالات روانی و عوامل جمعیت شناختی مؤثر بر آن در دانشجویان جدید الورود دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران، مجله روان شناسی بالینی، 6 (22)، 99-104
همیلتون، م (1397).‌ جامعه شناسی دین ،ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر تبیان.
Allport, G. W., Ross, M.J.Jr (1967). Personal religious orientation and prejudice. Journal of personality and social psychology, vol 5, pp. 432-443.
Idler E L. (1987). Religious involvement and the health of the elderly: Some hypotheses and an initial test. Social Forces, 66, 226-238.
Tobin S S. (1991). Preserving the self through religion. In Personhood in advanced old age: applications for practice (pp. 119- 133). New York: Springer.
Spilka B, Kevin L, Mcintosh D, Milmoe S. (2014). The content of religious experience: the roles of expectancy and desirability, departement of psychology, university of Denver